Lịch sử ngành Lâm nghiệp Việt Nam

1. Năm 1945 thành lập Bộ Canh nông là tiền thân của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

Chỉ sau 2 tháng, sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, ngày 14/11/1945 Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết nghị về việc thành lập Bộ Canh nông, là cơ quan của Chính phủ được giao quản lý ngành Lâm chính của nước ta trong suốt thời kỳ kháng chiến – kiến quốc.

Cũng trong thời gian đó, ngày 01/12/1945 Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký xác lệnh số 69 xác nhập đưa cơ quan Lâm chính trong toàn cõi Việt Nam đặt trực thuộc Bộ Canh nông. Ngay trong ngày, Bổ trưởng Bộ Canh nông đã ban hành Nghị định số 01 về tổ chức bộ canh nông, bao gồm các ngành: trồng trọt, chăn nuôi (thú y), lâm nghiệp, nuôi cá, khẩu khoán, tín dụng nông thôn.

2. Năm 1955 đổi tên Bộ Canh nông thành Bộ Nông lâm

Tại phiên họp các ngày 1, 2 và 4 tháng 02 năm 1955 của Hội đồng Chính phủ đã ra Nghị quyết đổi tên Bộ Canh nông thành Bộ Nông lâm. Chịu trách nhiệm quản lý thêm lĩnh vực lâm nghiệp.

Trên cơ sở Nghị quyết của Hội đồng Chính phủ ngày 17/02/1955, Bộ Nông lâm đã ban hành Nghị định số 02-NL/QT/NĐ về tổ chức các cơ quan Trung ương thuộc Bộ Nông lâm. Bộ phận trực thuộc có Vụ Lâm nghiệp (đổi tên từ Vụ Thủy lâm).

3. Năm 1956 thành lập Cục Lâm nghiệp trực thuộc Bộ Nông lâm

Đầu năm 1956, Chính phủ đã Quyết định thành lập Sở quốc doanh Lâm khẩu đặt trực thuộc Bộ Nông lâm. Ngày 20 tháng 10 năm 1958 Bộ Nông lâm đã ban hành Nghị định số 535/NĐ thành lập Cục Lâm nghiệp trực thuộc Bộ Nông lâm trên cơ sở hợp nhất Sở Quốc doanh lâm khẩu và Vụ Lâm nghiệp

Hệ thống đơn vị sự nghiệp, đào tạo nghiên cứu thuộc Bộ Nông lâm thời kỳ này và về sau có nhiều thay đổi

Ngày 28/11/1959 Chủ tịch Hồ Chí Minh ra ra pháp lệnh trồng rừng trong cả nước (đến năm 1995 Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định 380/TTG lấy ngày 28 tháng 11 hàng năm làm ngày truyền thống cho ngành Lâm nghiệp Việt Nam).

4. Năm 1960 tách Bộ Nông lâm thành 4 tổ chức, Tổng Cục Lâm nghiệp được thành lập là cơ quan trực thuộc Hội đồng Chính phủ

Vào năm 1960, hệ thống các Nông – Lâm trường được hình thành, phát triển và được chuyển sang Bộ Nông lâm quản lý. Cuối tháng 4/1960, Hội đồng Bộ trưởng đã họp, thảo luận và ra Nghị quyết Quốc hội, đề nghị Quyết định tách Bộ Nông lâm thành 4 tổ chức: Bộ Nông nghiệp, Bộ Nông trường, Tổng cục Thủy sản, Tổng cục Lâm nghiệp.

Ngày 28/4/1960, Tổng cục Lâm nghiệp được thành lập, là cơ quan trực thuộc Hội đồng Chính phủ. Nghị định 140/CP xác định: “Tổng cục Lâm nghiệp được thành lập, là cơ quan trực thuộc Hội đồng Chính phủ, có trách nhiệm quản lý công tác lâm nghiệp theo đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ và kế hoạch quản lý rừng và đất rừng, phát triển sản xuất lâm nghiệp, xây dựng kỹ thuật lâm nghiệp, nhằm xây dựng lâm nghiệp xã hội chủ nghĩa, phát huy mọi mặt lợi ích và tác dụng của rừng để phục vụ sản xuất, dân sinh, quốc phòng”. 

a) Thời kỳ (1963 – 1964), Chính phủ đã Quyết định thành lập thêm 3 Cục quản lý chuyên ngành mới trực thuộc Tổng cục Lâm nghiệp, trong đó có Cục Bảo vệ lâm nghiệp. Đến thời kỳ (1971 – 1975) chuyển Cục Bảo vệ lâm nghiệp thành Cục Kiểm lâm nhân dân (ngày nay là Cục Kiểm lâm).

Ngày 21/5/1973 Lực lượng Kiểm lâm Việt Nam được thành lập trên cơ sở lực lượng tuần tra bảo vệ rừng trực thuộc Bộ Lâm nghiệp (nay là Tổng cục Lâm nghiệp). Kiểm lâm là cơ quan hành chính nhà nước, là lực lượng chuyên trách và thừa hành pháp luật trong quản lý và bảo vệ rừng; phòng cháy, chữa cháy rừng.

b) Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, ngành lâm nghiệp tồn tại 3 cơ quan quản lý lâm nghiệp với quan hệ trực thuộc khác nhau:

- Tổng cục Lâm nghiệp ở Hà Nội, là cơ quan trực thuộc Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa;

- Ban Lâm nghiệp Trung Trung Bộ ở Thành phố Đà Nẵng, trực thuộc Ủy Ban nhân dân Cách mạng Trung Trung Bộ.

- Tổng cục Lâm nghiệp miền Nam ở Sài Gòn trực thuộc Chính phủ Cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam

5. Năm 1976, Quốc hội Việt Nam thống nhất trong cơ cấu của Hội đồng Chính phủ có Bộ Lâm nghiệp trên cơ sở của Tổng cục Lâm nghiệp

Sau khi thành lập Bộ Lâm nghiệp, toàn bộ cơ cấu tổ chức thuộc Tổng cục Lâm nghiệp ở miền Bắc, Ban Lâm nghiệp Trung Trung Bộ, Tổng cục Lâm nghiệp ở miền Nam đều đặt dưới sự quản lý thống nhất của Bộ Lâm nghiệp.

Ngày 18/7/1977 Hội đồng Chính phủ ban hành Quyết định 207-CP “Chuyển công tác vận động định canh, định cư từ Bộ Nông nghiệp sang Bộ Lâm nghiệp”. Bộ Lâm nghiệp có nhiệm vụ giúp Hội đồng Chính phủ:

- Thống nhất quản lý và tổ chức thực hiện cuộc vận động định canh, định cư theo đúng chủ trương, chính sách đã được quy định trong Nghị quyết của Hội đồng Chính phủ số 38-CP ngày 12/3/1968.

- Nghiên cứu và đề nghị Hội đồng Chính phủ bổ sung những chủ trương, chính sách để phục vụ cho cuộc vận động định canh, định cư và tổ chức thực hiện những chủ trương, chính sách ấy.

- Phối hợp, hướng dẫn, đôn đốc, kiểm tra các ngành, các cấp có liên quan trong việc xây dựng và thực hiện kế hoạch Nhà nước về công tác định canh, định cư làm nhiệm vụ của Bộ chủ quản về công tác định canh, định cư.

Tổng quan từ năm 1976 đến trước năm 1994, Bộ Lâm nghiệp đã quản lý toàn ngành theo quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đã được chính phủ quy định cho Tổng cục Lâm nghiệp.

Vị trí, chức năng của Bộ Lâm nghiệp theo Nghị định số 08/CP ngày 01/02/1994 được xác định: “Bộ Lâm nghiệp là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về quản lý, bảo vệ, xây dựng, phát triển rừng, sử dụng rừng, có trách nhiệm tổ chức thực hiện việc quản lý Nhà nước và phát triển rừng theo quy định tại Luật bảo vệ và phát triển rừng”.

Về tổ chức bộ máy của Bộ Lâm nghiệp có đơn vị trực thuộc là Cục Kiểm lâm mà tiền thân là Cục Bảo vệ lâm nghiệp; các tổ chức sự nghiệp của Bộ Lâm nghiệp có 3 Trung tâm kỹ thuật bảo vệ rừng số I, II, III là tiền thân của 3 Cơ quan Kiểm lâm vùng I, II, III trực thuộc Cục Kiểm lâm và ngày nay là 3 Kiểm lâm vùng I, II, III.

6. Năm 1995 đến nay, hợp nhất 3 Bộ thành lập Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

a) Từ ngày 03/10 – 28/10/1995, tạo kỳ họp thứ 8 Quốc hội khóa IX thông qua Nghị quyết về việc thành lập Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thông trên cơ sở hợp nhất 3 Bộ: Bộ Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Công nghiệp thực phẩm và Bộ Thủy lợi.

Nhiệm vụ chính trị của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn được đặt ra không chỉ là nhiệm vụ của các ngành trước đây về sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy lợi một cạch riêng rẽ mà còn là sự đòi hỏi cao hơn về việc phát triển ngành nông nghiệp và nông thôn một cách bền vững, bảo vệ các nguồn tài nguyên thiên nhiên đất – nước rừng, gắn chặt hơn nữa sự phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy lợi với việc phát triển nông thôn với đối tượng phục vụ chủ yếu của người dân sống ở nông thôn.

b) Nghị định 73/CP ngày 01/11/1995 quy định vị trí, chức năng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là cơ quan của Chính Phủ thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy lợi và phát triển nông thôn”.

c) Ngày 31/7/2007, Kỳ họp thức nhất, Quốc hội khóa XII đã Quyết định hợp nhất Bộ Thủy sản vào Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

d) Ngày 03/01/2008, Chính phủ ban hành Nghị định số 01/2008/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: “Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thông là cơ quan của Chính phủ, thực hiện chức năng quản lý Nhà nước về nông nghiệp, lâm nghiệp, diêm nghiệp, thủy lợi và phát triển nông thôn trong phạm vi cả nước; quản lý Nhà nước các dịch vụ công và thực hiện đại diện chủ sở hữu phần vốn của Nhà nước tại doanh nghiệp có vốn của nhà nước thuộc phạm vi quản lý của Bộ theo quy định của pháp luật”.

e) Ngày 10/9/2009 Chính phủ ban hành Nghị định 75/2009/NĐ-CP về việc sử đổi Điều 3 Nghị định số 01/2008/NĐ-CP ngày 03 tháng 01 năm 2008 của Chính phủ quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tổng cục Lâm nghiệp là tổ chức trực thuộc về thực hiện chức năng quản lý nhà nước.

6. Năm 2010, Tổng cục Lâm nghiệp được thành lập theo Quyết định 04/2010/QĐ-TTg ngày 25/01/2010 của Thủ tướng Chính phủ (trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn)

Vị trí, chức năng: Tổng cục Lâm nghiệp là cơ quan trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, thực hiện chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng quản lý nhà nước và thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước về lâm nghiệp trong phạm vi cả nước; quản lý, chỉ đạo các hoạt động dịch vụ công thuộc phạm vi quản lý của Tổng cục.

Cơ cấu tổ chức về thực hiện chức năng quản lý Nhà nước bao gồm 9 tổ chức: Vụ Kế hoạch – Tài chính; Vụ Khoa học, Công nghệ và Hợp tác quốc tế; Vụ Phát triển rừng; Vụ sử dụng rừng; Vụ Bảo tồn thiên nhiên; Cục Kiểm lâm; Văn phòng Tông cục (có đại diện tại Thành phố Hồ Chí Minh); Thanh tra Tổng cục (nay đổi là Vụ Pháp chế, Thanh tra); Cơ quan quản lý CITES Việt Nam.

Các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Tổng cục gồm: Viện Điều tra, Quy hoạch rừng; Vườn quốc gia Tam Đảo; Vườn quốc gia Ba Vì; Vườn quốc gia Cúc Phương; Vườn quốc gia Bạch Mã; Vườn quốc gia Cát Tiên; Vườn quốc gia YokDon.